گزارشی از سمینار تثلیث اقدس
دکتر مهرداد فاتحی
گزارش: Angel
همواره یکی از مهمترین و کلیدیترین موضوعات ادراکی در مسیحیت، موضوع تثلیث اقدس بوده و است که طی قرون متمادی، به یکی از شاخصترین بحثهای موجود در این وادی، بدل گشته است. باید اشاره نمود که اهمیت آن در دورانهای مختلف؛ اندیشه و تفکر کشیشان، رهبران دینی و همچنین الهیدانان مسیحی را به خود معطوف داشته است.
مبحث تثلیث اقدس علاوه بر آنکه یکی از استوارترین وجوه تمایز مسیحیت با سایر ادیان میباشد؛ به خودی خود نیز سوالات مفهومی فراوانی را برای سایر مذاهب در پی داشته است؛ چنانکه ادیان دیگر، پیوسته کوشیدهاند تا با تمسک جستن به این نکته، مسیحیت را زیر سوال برده و با مطرح ساختن شبهات و اشکالاتی بر اصول اعتقادی تثلیث، ایراداتی را بیان دارند و اصرار ورزند که در مسیحیت، وحدانیت خداوند نادیده انگاشته شده و سعی نمودند تا با این روش، ضربهای بر پیکره بنیادین مسیحیت و پیروانش وارد آوردند.
همچنین بحث تثلیث اقدس، پیچیدگی و ابهامات بسیاری را برای نوایمانان و حق جویان و همچنین سوالات خاصی را برای ایمانداران قدیمی در بر دارد. لزوم اهمیت این موضوع چنان بود که کمیته جوانان کلیسای ایرانیان لندن را بر آن داشت تا جلسه پرسش و پاسخی را در این باره برپا دارند تا بتوانند از این طریق به شفاف سازی بسیاری از ابهامات موجود در اذهان جوان بپردازند.
این جلسه چهارشنبه شب، چهارم مارچ ۲۰۰۹ در کلیسای ایرانیان چزیک ((ICF با سخنرانی دکتر مهرداد فاتحی و با حضور گروههای خانگی جوانان هر دو کلیسای شمال لندن و چزیک و همچنین جمعی از علاقمندان و اعضای کلیسا برگزار شد. در ابتدای این جلسه دکتر فاتحی به بیان کلیات و اصول اولیه ماهیت اعتقادی تثلیث اقدس پرداخته و پیشینهای کوتاه از آنچه که امروزه به عنوان تثلیث، میشناسیم را بیان داشت و در خاتمه در حد توان و زمان بندی برنامه، به پرسشهای حاضران پاسخ داده شد.
دکتر مهرداد فاتحی مساله تثلیث اقدس را نه تنها یکی از اعتقادات مسیحیان دانست بلکه آن را تمامی تار و پود مسیحیت برشمرد و سپس به شیوههای شناخت خداوند و اینکه چگونه مسیحیان به تثلیث معتقد شدند، پرداخت.
وی به کتاب مقدس استناد نمود که در آن گفته شده که خداوند انسان را به شکل خودش خلق کرده است. بنابراین ما انسانها در کلیه شئونات زندگی شخصی و اجتماعی، شبیه آن خداوندی میشویم که به آن اعتقاد داریم چرا که او را سرمشق خود قرار میدهیم. او بر اهمیت خداشناسی تاکید کرد و گفت:”برخی از انسانها از طریق منطق و استدلال فلسفی سعی در شناخت خداوند دارند و در مقابل برخی از طریق دل، عرفان و احساسات معنوی سعی در یافتن خداوند دارند. اما در هر دو روش، خدا به گونهای شبیه انسان تراشیده و پرستش میشود.” او این نوع شناختها را نقص در خداشناسی عنوان کرد؛ زیرا اینگونه افراد آنچه را خودشان میپسندند را چندین برابر و بینهایت کرده و سپس آن را پرستش میکنند. پس این نوع خداپرستی در واقع نوعی خودپرستی و یا بتپرستی است.
وی ادامه داد: خدایی که در کتاب مقدس خود را به ما میشناساند کاملا متفاوت از این نوع خدایی است که ما با عقل یا احساسات آن را میشناسیم. این خدا ما را در مشت خود دارد و ما را زیر سوال میبرد. تثلیت در مسیحیت امری است که از طریق مکاشفه خداوند در کتاب مقدس برای مسیحیان بوجود آمده است زیرا خداوند در کتاب مقدس خودش را معرفی کرده است. تثلیث نتیجه تلاش و کوشش کلیساست که خداوند را در نهایت فروتنی و روحیه توبه کار معرفی کرده است و گفته است: خدایا! تو خدایی و ما انسان. همه تلاش خود را میکنیم تا تو را بشناسیم.
دکتر فاتحی ضمن تاکید بر متفاوت بودن خداوند در کلام، در سه محور کلی به بیان این تفاوتها پرداخت:
۱) خدای کتاب مقدس، خدایی است متعال و فراتر از همه موجوداتی که تاکنون شناختهایم. هیچیک از مخلوقاتش را نمیتوان با او مقایسه یا جمع کرد چرا که خداوند به هیچ وجه با مخلوقش یکی نیست زیرا او بالاتر و فراتر از همه چیز است. این خدای متعال را کتاب مقدس به عنوان (خدای پدر) میشناساند. او از ورای آسمانها در قدوسیت کامل بسر میبرد و او نوری است که نمیتوان به آن نزدیک شد. این بُعد متعال و فراتر بودن خدا، خدای پدر است که سرمنشا، خالق و علت غایی محبت، نیکویی و عدالت است. او افزود: “در کتاب مقدس معنای پدر بودن شکل دیگری نیز مییابد چرا که او قومی(اسرائیل) را انتخاب کرده و با آنها ارتباط برقرار کرد، او پدر قوم اسرائیل است و در عهد جدید این خدا با فردی به نام عیسی رابطه صمیمانهای برقرار میکند در این زمان، پدر بودن خداوند، قویتر و غلیظتر به نظر میرسد چرا که عیسی او را پدر خطاب میکند. اما این فقط منحصر به عیسی نیست زیرا که او میخواهد شاگردانش نیز در این رابطه نزدیک با خداوند قرار بگیرند و آنها هم او را پدر صدا بزنند”.
سخنران جلسه اشاره کرد: ما باید خدا را به عنوان وجودی بشناسیم که قدوس و پر جلال است و در مقابل او فقط باید تسلیم بود. خدای پدر، یک شخص است و یک شخص همواره روابط شخصی برقرار میکند. خدا نیز این رابطه شخصی را با انسانها برقرار میکند از جمله: محبت، دوستی، رفاقت، احترام، اطاعت، همنشینی. چون او پدری پر از محبت است و با ما رابطه محبتآمیز دارد.
وی ادامه داد: ۲) در عین حال این خدا، علاوه بر اینکه خدای متعال است، اما عار ندارد که به مخلوقاتش نزدیک شود و این همان بُعد دوم خدواند است که به مخلوقاتش نزدیک و با آنها متحد شده و در آنها حلول میکند. نهایت این امر آن که با یک شخصیت وارد تاریخ میشود و محبتش باعث میشود که به مخلوقش نزدیک شود و به زمین میآید و در عیسی حلول میکند و بشریت را با خودش یکی میکند زیرا این خدا فقط متعال نیست بلکه در یک شخصیت بشری حلول کرده، زیرا این خدا جور دیگری است. او در عین حال به زمین آمد و با ما انسانها یکی شد. این همان بعد دومی است که خداوند را در عیسی مسیح میبینیم. زمانی که به محبت، قدوسیت و کارهای عجیبش توجه میکنیم، میبینیم که همه اینها در یک انسان (عیسی مسیح) هم روی زمین نمودار است. شاگردان و مردمان وقتی او را میدیدند، همواره اعتراف میکردند که این انسان همانند خداوند بالاست. پطرس این امر را به درستی درک میکند و به عیسی میگوید:”از من دور شو، زیرا که انسانم و گناهکار”. او به شکل ما انسانها میشود تا بتواند از درون، وجود ما را تغییر دهد و این بُعد، (خدای پسر) است. او با پدر در رابطه است و میخواهد که ما هم با آن پدر در رابطه باشیم. او آمده تا شرم و گناه ما را در برگیرد. این خدا، خدایی است که در عیسی کنار ما آمده و در گناه ما کنار ما آمده و میگوید حاضرم به روی صلیب همراه تو بمیرم.
سپس او به تشریح بعد سوم خداوند پرداخت و گفت: ۳) بعد سوم را هم در عهد عتیق و هم در عهد جدید میتوان یافت. این بعد همان حلول (روحالقدس) است. خدایی که در کمال قدوسیت و محبت حاضر است در قلب ما قرار گیرد و درون ما ساکن شود. خدا در ورای ما (پدر)، در کنار ما (عیسی)، در درون ما (روحالقدس). عیسی می گوید:” کارهایی که من انجام میدهم توسط روحالقدس است”.
در خاتمه دکتر مهرداد فاتحی به جمعبندی مباحث مطرح شده پرداخت و بیان داشت:” در کتاب مقدس، خداوند را در سه بعد میشناسیم: ۱) پدر ۲) پسر ۳) روحالقدس. هر کدام از این سه بعد برای خود شخصیت دارند. هر شخصیتی دارای آگاهی، فکر، احساس، اراده و … میباشد. این ابعاد شخصیتی خداوند از یکدیگر مستقل نیستند که سه چیز متفاوت باشند بلکه هر سه یکی هستند و در وحدت و کثرت با یکدیگر قرار گرفتهاند”. وی ادامه داد: کلیسا سعی کرده است تا توضیح دهد که خدا از چه لحاظ سه و از چه لحاظ یکی است و به این نتیجه رسید که خدا از لحاظ شخص و شخصیت سه است ولی از لحاظ ذات و صفات یکی است. یعنی سه شخص پدر، پسر و روحالقدس که سه شخص متمایز از هم هستند؛ در ذات، قدرت، صفات و نیکویی یکی هستند. آنها هر سه در همه اینها با هم شریکند. همچنین این سه شخص در یکدیگر حضور دارند، در هم تنیده اند و در اتحاد با هم عمل می کنند. این سه از ازل تا ابد در یک رابطه عمیق و محبت آمیز بوده اند و ما را خلق کردند تا ما نیز در این محبت آنها سهیم شویم.
در پایان پس از استراحت کوتاه و پذیرایی از مهمانان، به سوالاتی که به کمیته جوانان منعکس شده بود پاسخ داده شد. اما به درستی میشد از نگاههای حاضران به این امر واقف شد که چنین مباحثی همواره میتواند در اذهان وجود داشته باشد و چه بسیار پسندیده که با برنامهریزی مسولان امر بتوان به شفاف سازی برخی از ابهامات پرداخت. ضمن قدردانی از تلاش اعضای کمیته جوانان به عنوان سازمان دهنده این کنفرانس و همچنین دکتر مهرداد فاتحی که سخنران این برنامه بودند؛ دستیابی به اهداف از پیش تعیین شده جهت اعتلای دانش و درک عمیق تعالیم مسیحیت را آرزومندیم.
